دۆستانی به‌ڕێز !
له‌مه به‌دوا ماڵی فه‌قیرانه‌ی شیعری من ده‌چێته کۆڵانێکی دیکه .
له‌م ئادرێسه کاره‌کانی من ده‌بینیننه‌وه :
تکایه دیسانه‌وه سه‌ردانی من و شیعر بکه‌ن .
سپاسی بێ پایان :
فه‌ریدوون ئه‌رشه‌دی
۱۵ اسفند ۱۳۸۸
۱۱ اسفند ۱۳۸۸
لاسه‌نگیی
ئه‌م جاره‌ش ناتمرم
له ڕۆخی ئه‌م ساته‌دا
که دژوار‌ه بۆ مان
ئاسانیشه بۆ نه‌مان
له لاسه‌نگیی ژیان و نه‌ژیانه
که ئاسانه
ئه‌مجاره‌ش نه‌تمرم
نه‌مانم که ئاسانتره له مان
له دۆخی ئه‌م ناله‌باره‌دا
دژواریشه بۆتمرم
له ڕۆخی ئه‌م ساته‌دا
که دژوار‌ه بۆ مان
ئاسانیشه بۆ نه‌مان
له لاسه‌نگیی ژیان و نه‌ژیانه
که ئاسانه
ئه‌مجاره‌ش نه‌تمرم
نه‌مانم که ئاسانتره له مان
له دۆخی ئه‌م ناله‌باره‌دا
دژواریشه بۆتمرم
۵ اسفند ۱۳۸۸
به‌رزاییه‌کانی بێده‌نگی
شه‌یدا به به‌رزاییه‌کانی ده‌نگت
بوون
شه‌رمین له تان و پۆی ڕه‌نگینت
نه‌بوون .
{ ئاژاوه‌ته ناخی زهمان ، بێده‌نگیت } .
شاراویته‌وه
به ڕه‌نگ .
له ده‌نگت
جیهان
ئارزوومه‌ندانه شه‌نگ .
له شه‌نگییته
زهمان
تا ئه‌وپه‌ڕی چرکه‌کان
پڕ ئاهه‌نگ .
ئاڵاویته ده‌نگ
به شه‌رمێکی ناواده‌وه
قه‌شه‌نگ .
{ ته‌نراویته روحی جیهان ، به ڕه‌نگینییت }
له ڕه‌نگت
ژیان
چ مه‌ست
چه‌ن ئالۆز
چ پڕ ئاسته‌گ .
۱۰ بهمن ۱۳۸۸
قه‌ڵغانی سه‌بر
ته‌رجه‌مه‌ی قه‌سیده‌یه‌کی " سه‌یفی فه‌رغانی "
مه‌ولانا " سه‌یف الدین محمد فه‌رغانی " له سه‌ده‌ی حه‌فته‌م و هه‌شته‌می کۆچی و له سه‌رده‌مانی ده‌سه‌ڵاتی " ئیلخانان و مه‌غولان " دا ، ژیاوه . له زۆربه‌ی شیعره‌کانیدا ، به‌تایبه‌ت قه‌سه‌یده‌کان ، به دیدێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌وه کێشه کۆمه‌ڵایه‌تیی و سیاسییه‌کانی زه‌مانی خۆی باس کردوه . له گه‌ڵ شاعیرانی به‌ناوبانگی وه‌کوو " سه‌عدی شیرازی و هومامی ته‌برێزی " ئاشنایه‌تی و دۆستایه‌تی هه‌بووه . ئه‌م ته‌رجه‌مه‌یه‌ی له به‌ر ده‌ستتاندایه ، ته‌رجه‌مه‌ی قه‌سیده به‌ناوبانگه‌که یه‌تی که به‌م شێوه ده‌ست پێ ده‌کات :
هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد هم رونق زمان شما نیز بگذرد
ناوه‌رۆک و حه‌قیقه‌تی شیعره‌که‌ی سه‌یف ، که به‌رانبه‌ر ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌و کاتی کۆمه‌ڵگاکه‌ی نووسیویه‌تی ، له ته‌ک هه‌موو سه‌رده‌مانێک ، به‌تایبه‌ت ئه‌م ئان و ساته‌ی ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین ، دێته‌وه :
مه‌ولانا " سه‌یف الدین محمد فه‌رغانی " له سه‌ده‌ی حه‌فته‌م و هه‌شته‌می کۆچی و له سه‌رده‌مانی ده‌سه‌ڵاتی " ئیلخانان و مه‌غولان " دا ، ژیاوه . له زۆربه‌ی شیعره‌کانیدا ، به‌تایبه‌ت قه‌سه‌یده‌کان ، به دیدێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌وه کێشه کۆمه‌ڵایه‌تیی و سیاسییه‌کانی زه‌مانی خۆی باس کردوه . له گه‌ڵ شاعیرانی به‌ناوبانگی وه‌کوو " سه‌عدی شیرازی و هومامی ته‌برێزی " ئاشنایه‌تی و دۆستایه‌تی هه‌بووه . ئه‌م ته‌رجه‌مه‌یه‌ی له به‌ر ده‌ستتاندایه ، ته‌رجه‌مه‌ی قه‌سیده به‌ناوبانگه‌که یه‌تی که به‌م شێوه ده‌ست پێ ده‌کات :
هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد هم رونق زمان شما نیز بگذرد
ناوه‌رۆک و حه‌قیقه‌تی شیعره‌که‌ی سه‌یف ، که به‌رانبه‌ر ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌و کاتی کۆمه‌ڵگاکه‌ی نووسیویه‌تی ، له ته‌ک هه‌موو سه‌رده‌مانێک ، به‌تایبه‌ت ئه‌م ئان و ساته‌ی ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین ، دێته‌وه :
هه‌م مه‌رگ به‌سه‌ر جیهانی ئێوه‌ش دادێ
هه‌م واده به سه‌ر زه‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
ئاوازی به‌سامی کونده‌بوو‌ی ئه‌م ده‌رده
به‌م کۆشکی سه‌ر و ته‌لانی ئێوه‌ش دادێ .
تاڵاوی ئه‌جه‌ل ، که قورگی هه‌موان ده‌گرێ
به‌و قوڕگ و ده‌م و ددانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌ی شیری سته‌متان ، وه‌کوو ڕم باڵا به‌رز
کول بوونی ده‌می ده‌بانی ئێوه‌ش دادێ .
چۆن دادی که‌سان نه‌ماوه هه‌رگیز تا سه‌ر
وا ده‌رفه‌تی زاڵمانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر نه‌عره‌ته‌که‌ی شێری وڵاتان خنکا
خنکانی حه‌په‌ی سه‌گانی ئێوه‌ش دادێ .
هه‌ر سوارێ گلا ، نه‌ماوه تۆزی ئه‌سپی
فه‌وتانی هه‌رای که‌رانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌و بایه که زۆر مۆمی مراند له‌م دونیا
بۆ سه‌رده‌می مۆم کوژانی ئێوه‌ش دادێ .
کاروانێ نه‌ما له‌ئه‌م سه‌رایه‌ی نه‌ڕوا
واده‌ی به‌سه‌را گه‌ڕانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر غه‌ڕڕه به‌وه‌ن که چاره‌نووسمان تاره
خه‌تتێکه ، به نێوچه‌وانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌و ساته که پێی ، هه‌لی که‌سانت ئه‌ستاند
بۆ سه‌رده‌می ناکه‌سانی ئێوه‌ش دادێ .
رۆژێک و دوو رۆژن ، هه‌ڕه‌تی پیاو چاکان
هه‌ر پاشی دوو ڕۆژ ، نه‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
قه‌ڵغانه له بۆ تیری جه‌فاتان سه‌برم
تا هێزی ده‌س و که‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
هه‌ر ماوه‌یه‌که ، گوڵی گوڵستان بۆ که‌س
پاییزی گوڵ و گوڵانی ئێوه‌ش دادێ .
په‌نگاوه‌ته‌وه سه‌روه‌ت و ماڵتان هاکا
سێڵاوی به سه‌ر سه‌رانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌سپاردو به ده‌س گورگی ته‌ماحت ، مێگه‌ل
هه‌ر گورگێ به سه‌ر شوانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر فیلی "فه‌نا " ، شاهی "به‌قا " ی مۆڵ دابێ
کێو‌ماڵی پیاده‌کانی ئێوه‌ش دادێ
به‌م شیعره "سه‌یف" ، نێوێکی وای بۆ ماوه
ئه‌وڕۆکه به‌سه‌ر زمانی ئێوه‌ش دادێ
هه‌م واده به سه‌ر زه‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
ئاوازی به‌سامی کونده‌بوو‌ی ئه‌م ده‌رده
به‌م کۆشکی سه‌ر و ته‌لانی ئێوه‌ش دادێ .
تاڵاوی ئه‌جه‌ل ، که قورگی هه‌موان ده‌گرێ
به‌و قوڕگ و ده‌م و ددانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌ی شیری سته‌متان ، وه‌کوو ڕم باڵا به‌رز
کول بوونی ده‌می ده‌بانی ئێوه‌ش دادێ .
چۆن دادی که‌سان نه‌ماوه هه‌رگیز تا سه‌ر
وا ده‌رفه‌تی زاڵمانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر نه‌عره‌ته‌که‌ی شێری وڵاتان خنکا
خنکانی حه‌په‌ی سه‌گانی ئێوه‌ش دادێ .
هه‌ر سوارێ گلا ، نه‌ماوه تۆزی ئه‌سپی
فه‌وتانی هه‌رای که‌رانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌و بایه که زۆر مۆمی مراند له‌م دونیا
بۆ سه‌رده‌می مۆم کوژانی ئێوه‌ش دادێ .
کاروانێ نه‌ما له‌ئه‌م سه‌رایه‌ی نه‌ڕوا
واده‌ی به‌سه‌را گه‌ڕانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر غه‌ڕڕه به‌وه‌ن که چاره‌نووسمان تاره
خه‌تتێکه ، به نێوچه‌وانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌و ساته که پێی ، هه‌لی که‌سانت ئه‌ستاند
بۆ سه‌رده‌می ناکه‌سانی ئێوه‌ش دادێ .
رۆژێک و دوو رۆژن ، هه‌ڕه‌تی پیاو چاکان
هه‌ر پاشی دوو ڕۆژ ، نه‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
قه‌ڵغانه له بۆ تیری جه‌فاتان سه‌برم
تا هێزی ده‌س و که‌مانی ئێوه‌ش دادێ .
هه‌ر ماوه‌یه‌که ، گوڵی گوڵستان بۆ که‌س
پاییزی گوڵ و گوڵانی ئێوه‌ش دادێ .
په‌نگاوه‌ته‌وه سه‌روه‌ت و ماڵتان هاکا
سێڵاوی به سه‌ر سه‌رانی ئێوه‌ش دادێ .
ئه‌سپاردو به ده‌س گورگی ته‌ماحت ، مێگه‌ل
هه‌ر گورگێ به سه‌ر شوانی ئێوه‌ش دادێ .
گه‌ر فیلی "فه‌نا " ، شاهی "به‌قا " ی مۆڵ دابێ
کێو‌ماڵی پیاده‌کانی ئێوه‌ش دادێ
به‌م شیعره "سه‌یف" ، نێوێکی وای بۆ ماوه
ئه‌وڕۆکه به‌سه‌ر زمانی ئێوه‌ش دادێ
۲۴ دی ۱۳۸۸
تێبینی یه‌ک له‌سه‌ر بابه‌تی ( ڕه‌خنه ) له وێبلاگی کاک "سلێمان دڵسۆز " دا
.
کاتی خۆی له‌و سه‌رده‌مانه‌دا که بونیادی نووسین به کوردی له ده‌وره‌یه‌کی تازه‌دا داده‌نرا " مه‌به‌ستم ساڵه‌کانی 63/64 به‌ملاوه‌یه " مانای ڕه‌خنه شتێکی دیکه بوو . لانی که‌م له بواره حه‌قیقی یه‌که‌یدا و نه له‌م به‌ستێنه مه‌جازی یه‌دا . به‌تایبه‌ت له بواری ئه‌ده‌بیات دا . له‌و ساڵانه‌دا سه‌ره‌تا له ماڵان و دووکانی دۆستان و پاشان له کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کاندا باسی به‌رهه‌م و دونیای خه‌یاڵیی و مێتۆدی کار و تایبه‌تمه‌ندیی به‌رهه‌می به‌رهه‌مهێنه‌ران ده‌کرا . گه‌رچی به کرچ و کاڵی .
له‌و کاتانه‌دا و ئێسته‌شی ده‌گه‌ڵ بێت " ره‌خنه " مانایه‌کی دیاری کراوی هه‌بووه و هه‌یه ، به‌تایبه‌ت له بواری ئه‌ده‌بیات دا . گه‌ر چی ده‌کرێ کرداری کۆمه‌ڵایه‌تی که‌سێک هه‌ڵسه‌نگێنی و ناوی ره‌خنه‌شی لێ بنێی . به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ی لایه‌نه‌کانی دیالۆگ دیار بن . گه‌ر لایه‌نێک له ڕه‌خنه دا دیار نه‌بێت ، قاچی ره‌خنه‌که له هه‌وادایه و نابێته پرۆسه‌یه‌کی مه‌نتیقی بۆ فێرکاری و هۆشیار کردنه‌وه . ئهوکهسهی به ناوێکی خوازراوه‌وه ره‌فتاری که‌سێک یان شێوازێکی ئه‌ده‌بیی ده‌نرخێنێ و سه‌باره‌ت به‌و ڕاستییه‌ی پێی باوه‌ڕمه‌نده ده‌نووسێ ، ڕه‌نگه نه‌زانێ به‌و خۆ شاردنه‌وه‌یه چ خه‌سارێک له ره‌وتی نه‌هادینه کردنی ڕه‌خنه‌گرتن ده‌دا و چۆن خۆڵ له چاوی خه‌ڵکی ده‌کات . یه‌که‌م دیارده‌ی خۆشاردنه‌وه له پشتی ده‌مامکی ناوی خوازراوه‌وه ئه‌وه‌یه که هه‌ستی متمانه پێکردن ، له لایه‌نی به‌رانبه‌ر ده‌ستینێ و ده‌رگای دیالۆگی ڕاسته‌قینه داده‌خات . کاتێک متمانه به لایه‌نی به‌رانبه‌ر نه‌ما و ده‌رگای دیالۆگ داخراو و به‌ستێنی ره‌خنه‌گری ، ئالووده‌ی قین و ئیهانه‌ت و گه‌له‌کۆمه‌ی خێڵه‌کی و گه‌ڕه‌کی و عه‌شیره‌یی بوو ، یه‌که‌م قوربانی خودی " ڕه‌خنه " یه و له پاشان هێزی داهێنان .
هه‌ر له‌م باسه‌دا که به ناوی " ڕه‌خنه " ! داتانناوه ، ده‌بینین که ته‌نیا که‌سانێک یا که‌سێک به چه‌ند ناوه‌وه یه‌ک شت ده‌ڵێنه‌وه و ئه‌گه‌ر که‌سێک په‌یدا بێت و دژ به‌و بۆچوونانه شت بنووسێ ، به نێردراوی لایه‌نی به‌رانبه‌ر و پیاوی ئه‌م و ئه‌و تۆمه‌تبار ده‌کرێ و هیچ نیشانه‌یه‌ک له لێک حاڵیی بوون به‌دی ناکرێ . له گه‌له‌کۆمه و هه‌ره‌وه‌زی له‌م چه‌شنه‌دا ، مۆتڵه‌ق خوازیی و مۆتڵه‌ق بینییه‌ک به‌رچاو ده‌که‌وێ که نیشانده‌ری کاریگه‌ریی ژیانێکی فیکری ناباڵغ و ناته‌واوه له نێو سیسته‌مێکی کلتووری و سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی دیکتاتۆر لێدراودا . ئامانجی من له‌م نووسینه کورته‌دا لایه‌نگری له که‌س نییه ، هه‌وڵ ده‌ده‌م ئه‌وه‌ی له‌م بۆچوونانه‌دا به ناوی " ڕه‌خنه" وه نووسراون فام بکه‌م . به‌لامه‌وه سه‌یره که‌سانێک به ناوێکی خوازراوه‌وه شتهایه‌ک سه‌باره‌ت به که‌سێک ده‌نووسن ، گه‌ر که‌سێکیش ڕایه‌کی موخالفی له به‌رانبه‌ریاندا نووسی ، تۆمه‌تباری ده‌که‌ن به نێردراوی ئه‌و که‌سه‌ی قه‌راره مه‌حکه‌مه بکرێ ، ئه‌م له‌شگره له ده‌مامک ، هێنده سه‌رشاری له‌زه‌تی داپلۆسینه که گوێی له وڵامی که‌سانی دیکه ناگرێ و داوای هاتنه مه‌یدانی خودی که‌سه‌که ده‌کا تا بێت و وڵام بداته‌وه . به مانایه‌کی دیکه ، بێته به‌رده‌م دادگایه‌ک که له هیچ و خۆڕایی بۆی دانراوه و له‌م دادگایه‌شدا که‌س که‌س ناناسێ و هه‌موو ڕه‌خنه‌گران خۆیان له پشتی ماسک و ده‌مامکێکدا حه‌شار داوه و پێشیان وایه هه‌موو حه‌قانیه‌ت و مه‌شرووعیه‌تێک له لای وانه . ئه‌م کۆمێدی / تراژدیایه ، خه‌وفناکتره له دادگاکانی زه‌مانی ئێستالین و سه‌رده‌می ڕێنسانس .
هێنانه ئارای ئه‌م باسه و به‌م شێوازه ، قه‌تماخه‌یه‌ک له سه‌ر هیچ برینێک به مه‌به‌ستی سارێژ کردنه‌وه‌ی لانابات ، به‌ڵکوو ڕێگای ده‌رمانیش له چاره‌خوازان بزر ده‌کات . له‌م چه‌شنه خستنه رووی ده‌رده‌کاندا و به‌م هه‌ڵدانه‌وه‌ی به‌رنامه بۆ دارێژراوی قه‌تماخه‌کاندا ، ته‌نیا ئه‌وانه ده‌په‌یڤن که زامێکیان له دڕک وداڵی سه‌فه‌ری جاده‌ی داهێنان و نووسین پێوه نابینرێ . ئه‌مه به‌درێژایی مێژووی کورتی نووسین ، به‌تایبه‌ت لای ئێمه مانان و له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا ، سه‌لمێندراوه . هه‌ر به‌م هۆکاره ساده‌یه که : ئهوکهسهی به‌شێک له ڕێگاچاره‌ی له لایه ، له ترسی هێرشی به‌کۆمه‌ڵی قینخوازانه ، خۆی به‌م شتانه‌و‌ه خه‌ریک ناکات و حورمه‌تی به‌ستێنی کاره‌که‌ی خۆی ده‌پارێزێ و ئه‌گه‌ریش چاره‌یه‌کی پێ شک بێت ، له به‌رانبه‌ر ره‌خنه‌یه‌کی جیدیی دا ، له ده‌رفه‌تی دیکه ده‌گه‌ڕێ تا به شێوازێکی مه‌نتێقی و شایسته‌ی دونیای رووناکبیری و له سه‌ر ئه‌ساسی شێوازێکی ڕاست و درووست ، پێشنیاری بکات . ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی سه‌د مخابن له پانتایی ڕۆشنبیری ئێمه‌دا که‌م ده‌ست ده‌دات . ئه‌م جۆره به ڕواڵه‌ت ڕه‌خنه گرتنه ، نه ده‌ردێک ده‌رمان ده‌کات نه چاره‌یه‌ک بۆ ده‌رده‌که ده‌بینێته‌وه و پێشنیاری ده‌کات .
پلار گرتنه ئه‌م و ئه‌و ، نابێته ڕه‌خنه . مه‌ودای ئه‌م چه‌شنه پلار گرتنانه‌ش ، هه‌ر له به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ڵگری هیچ شێوازێکی زانستیی و دڵسۆزانه له زه‌مینه‌ی ڕه‌خنه‌دا نین ، زۆر کورت و که‌م خوێنه‌رن .
له نێو ئه‌م بۆچوونانه‌ی وا به ناوی ڕه‌خنه‌وه نووسراون ، نه‌مدیت که‌س باسێکی بابه‌تییانه‌ی دامه‌ز‌راو له سه‌ر زانستی ئه‌ده‌بیی و کۆمه‌ڵناسی ئه‌ده‌بیی کردبێ ، جگه تانه و ته‌شه‌ر و سوکایه‌تی پێ کردنی ئه‌و ره‌وته‌ی که ئێستێ له کوردستانی لای خۆمان پێی گرتووه . بۆیه من بۆ خۆم ئه‌و بۆچوونانه ناخه‌مه خانه‌ی " ڕه‌خنه " وه . هه‌ر وا که ده‌زانین " ڕه‌خنه " مێتۆد و شێواز، ئامانج و ئه‌نجامی تایبه‌تی خۆی هه‌یه . کاریگه‌رییه‌که‌شی ڕاست به‌ستراوه‌ته‌وه به ئاستی ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی لێی وه‌ده‌نگ دێین و هه‌روه‌ها ئاستی زانست و خه‌مخۆری و جیدی بوونی ئه‌و که‌سه‌ش که ڕه‌خنه‌گره .
ئه‌گه‌ر ڕه‌خنه له سه‌ر ره‌وتێکی ئه‌ده‌بیی ده‌گیرێ ، ده‌بێ له سه‌ر ده‌قی به‌رهه‌مه‌کان و ئه‌و نووسراوانه‌ی له داکۆکی پێڕه‌وانی ڕه‌وته‌که‌دا نووسراون ، ته‌ئویل و لێکدانه‌وه‌ی موشه‌خسی هه‌بێت .
له‌هه‌موو ده‌وره و زه‌مانه‌یه‌کدا ، که‌سانێک هه‌وڵ ده‌ده‌ن ڕه‌وت و ڕێبازی ئه‌ده‌بیی زمانێک به‌ره‌و به‌ستێێکی نوێتر و نه‌پێوراوتر به‌رن . له‌م هه‌وڵ و ته‌قه‌لایه‌دا ، که ململانێی نێوان مانه‌وه‌ی بنه‌ما کۆنه‌کان و دامه‌زرانی بنه‌ما نوێیه‌کانه ، هه‌میشه و به‌رده‌وام که‌سانێک ، به هه‌ڵه یان ڕاست ، یان به په‌له ، له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان که نه‌ریتی نوێکارییه‌کان شرۆڤه و شیکاری بکه‌ن و له‌هه‌مان کاتیشدا به‌رهه‌م و ره‌فتار و ئاکاری تایبه‌ت به‌و ڕوانگه‌یه‌ش له خۆ نیشان بدهن . بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش هیچ عه‌یب و شووره‌یی نییه گه‌ر له مێتۆد و شێواز و تیۆری میله‌ت و زمانانی دیکه که‌ڵک وه‌ربگرن و باسه‌کانی خۆیانی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بکه‌ن .
{ له سه‌رانسه‌ری مێژووی نه‌چه‌ندان ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بی هاوچه‌رخی کوردیدا له ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان ، کاتێکی دیکه‌م پێ شک نایه که به قه‌ده‌ر ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایی و له سه‌رده‌ستی چه‌ند لاوێکی دڵسۆز ، ده‌قی ئه‌ده‌بیی و کێشه‌کانی زمان و ئه‌ده‌بیات و شیعری کوردی ، ئاسته‌نگ و ئاسۆی داهاتووی شیعر و زمان و ئه‌ده‌بیاته‌که‌مان ، هه‌ڵسه‌نگێندرابێ و شتی له سه‌ر نووسرابێ }.
له هه‌مان کاتدا و له به‌رانبه‌ردا ، زۆر ئاساییه که‌سانێکیش هه‌وڵ بدهن بنه‌ما کۆنه‌کان بپارێزن و نه‌هێڵن سترۆکتۆر و ساختومانی زمانیی و جوانی ناسانه‌ی تێک بشکێ . چ خوێنێک له‌م بواره‌دا نه‌ڕژاوه ، چ که‌سایه‌تییه‌ک له‌م به‌ردبارانه‌دا تێک نه‌شکاوه ؟ مێژووی زامداری داهێنان و نوێخوازی ، سووره به‌م ململانێیه .
من به‌ش به‌حاڵی خۆم له‌و کاتانه‌دا که ئه‌م شه‌ڕی نوێخوازی و پاوانخوازییه له لای خۆمان گه‌رمتر داهاتبوو ، له‌وێ نه‌بووم . به‌ڵام پرووشه‌ی ئه‌و بارینه شڵێوه‌یه ، ده‌گه‌‌یشته لای منیش . خۆشحاڵیی من له‌و زه‌مانه‌دا ئه‌وه بوو که نه‌وه‌یه‌کی نویێ دژبه‌ری بنه‌ما کۆنه‌کان هاتوته مه‌یدان ( راست یان ناراست ) . خۆشحاڵی زێده‌تریشم ئه‌وه بوو که بینای دیالۆگ و گفت و لفت و وتووێژ له لای ئێمه مانان دامه‌زراوتر بووه . ( به تایبه‌ت له نێو ئه‌ده‌بیی کاران و خه‌ڵک) دا . که‌چی ئێستێ له‌م ده‌رفه‌ته دا که به کورتی له‌سه‌ر ئه‌م باباته دواون ، له لایه‌که‌وه ئه‌و شتانه‌ی من هیوام خواستبوو بێنه دی و خه‌ڵکانێکیش له دژوارترین بارودۆخدا بۆی کاریان کردبوو ، لام بوونه تارمایه‌کی نامۆ . ( مه‌به‌ستم ره‌خنه‌ی ئه‌دبیی و دیالۆگ و نرخاندن و هه‌ڵسه‌نگاندن و شه‌ن و که‌و) کردنی ره‌وتێکه به هه‌موو قه‌واره‌ی به‌رهه‌م ، ئه‌ندێشه و بۆچوونی ئه‌وانه‌شه‌‌وه که ده‌گه‌ڵیان هاوڕا و هاوهه‌نگاو نین ، یان هه‌ن . له لایه‌کی دیکه‌شه‌وه ئیمانم به کاری نوێخوازان پته‌وتر ده‌کات و دڵنیام ده‌کاتن که کاره‌که‌یان هێنده ڕیشه‌یی و کاریگه‌ر بووه که " نیما " وته‌نی : ( آب در خوابگه مورچگان ریخته‌ام ) .
ئاکار وهه‌ڵسوکه‌وت و ته‌نانه‌ت چۆنیه‌تی جل له‌به‌رکردن و ڕدێن تاشین و ژیانی نێو بنه‌ماڵه‌یی که‌سانی به‌رهه‌مهێنه‌ر ، له کۆمه‌ڵگایه‌کی تا سه‌ر ئێسقان " ئه‌خلاقی " دا ، به شێوازێک ده‌کرێنه بیانوو بۆ سڕینه‌وه‌ی سه‌رله‌به‌ری کار و چالاکی و داهێنانه‌کانیان که له ئاکامدا دبێته هۆی خۆشاردنه‌وه و بێده‌نگ بوونی ئه‌و که‌سانه و کپ و که‌ڕ کردنی به‌ستێنی دیالۆگی مه‌نتێقی . ئه‌م ڕه‌فتاره ، به‌ربه‌ست دانانێکی ئه‌خلاقیی و ناکارامه‌شه له بواری ڕه‌خنه‌ی زانستی دا (که یارمه‌تی ده‌ری کرانه‌وه‌ی که‌ش و هه‌وای داهێنانه ) له هه‌مان کاتدا بێ بایه‌ختر کردنی ڕه‌نج کێشانه له پێناوی به‌رهه‌مهێنانی کاری تازه دا .
ئه‌وه‌مان له یاد نه‌چێت که به " ڕێبه‌ر و پێشه‌نگ " زانینی رووناکبیر و شاعیر و ره‌خنه‌گر ، به‌رهه‌می مێتۆدی ئه‌و قوتابخانه ئه‌ده‌بیی و فیکرییانه‌یه که له سه‌ر سیسته‌می ئایدۆلۆژیایه‌کی دیاری کراو دامه‌زراون . ئه‌و میراته که به شێوه‌یه‌کی ئه‌خلاقی ( چ راست و چ چه‌پ . چ ئیسلامی و چ مارکسیستی ) هه‌ڵسوکه‌وت و زاهیر و باتن و به‌رهه‌م و بیر کردنه‌وه‌ی رووناکبیرانی دیاری ده‌کرد و پێوه‌رێکی چوارچێوه داری بۆ هه‌ڵسوکه‌وتی مروڤی چالاک له بواری ئه‌ندێشه‌و هونه‌ر دا ، داده‌نا . ئه‌م چه‌شنه ڕوانینه ئێستاکه‌ش له کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا و به‌داخه‌وه له نێو بڕێک له قه‌ڵه‌م هه‌ڵگراندا ده‌بینرێ .
له هه‌موو مێژووی داهێنان و به‌رهه‌مهێناندا ، هاوته‌ریب ده‌گه‌ڵ ئه‌و چه‌ند که‌سانه‌ی ئه‌رکی مێژوویی داهێنایان به شێوه‌یه‌ک نابه‌خۆ و به حوکمی زه‌مینه‌ی له‌باری ده‌روونی و ....خراوته ئه‌ستۆ ، له‌شگرێکی ناکارمه‌ی دژ به هه‌موو نوێکارییه‌ک به هه‌ڵه‌داوان و هه‌ڵپه‌هه‌ڵپ ، خۆیان له بوارێک ده‌ده‌ن که مه‌له‌وانی تایبه‌ت و کارامه‌ی ده‌وێ . ئه‌م له‌شگره ناکارامیه ، له‌به‌ر که‌م توانایی فیکری و خه‌یاڵیی و کورت بوونی مه‌ودای بیر و ئه‌ندێشه‌یان ، له بازنه‌ی گۆمی گێژاو ئاسای پاراستنی بنه‌ما کۆنینه‌کاندا ده‌سوڕێنه‌وه و به هه‌ڵه‌داوان ، ده‌ست و لاقی داهێنه‌ران ده‌گرن تا له‌و گێژاوه‌یدا که خۆیانی تێدا نوقم و نغرۆن ، نوقم و نغرۆیان بکه‌ن .
له‌که‌س شاراوه نییه ، ئه‌وانه‌ی خه‌ریکی کاری به‌رهه‌م هێنان ، خاوه‌نی هه‌ندێ تایبه‌تمه‌ندین که به مه‌زاق و سه‌لیقه‌ی زۆر که‌س له کۆمه‌ڵگای ئێمه ماناندا ، خۆش و گوارا نایه‌ن . ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه ، له شێوه‌ی ژیان و قسه کردن و جل پۆشین و.... بگره تا شێوازی نووسین و بیر کردنه‌وه‌یانه‌وه ، سه‌لمێنه‌ری ئه‌و ڕاستییه‌ن که مرۆڤی داهێنه‌ر ( جیا له ئاستی به‌رزی و نزمیی کاره‌که‌ی ) که‌سایه‌تییه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک جیاوازه . ئه‌م جیاوازییه‌ش ، ئه‌ڵبه‌ته له روانگه‌ی سیسته‌می ئایدۆلۆژییایه‌وه ، که‌سه‌که یان ده‌کاته که‌سایه‌تییه‌کی " موقه‌دس " یان " نفرین کراو " . ڕه‌ش و سپی ڕوانینی ئه‌و له‌شگره ناکارامه‌یه ، هه‌ر له‌م سۆنگه‌وه دێت . مه‌نفوور و موقه‌ده‌س بوونه‌که‌ش ده‌به‌سترێته‌وه به " له‌گه‌ڵ بوون " یان " له‌گه‌ڵ نه‌بوونی " ئه‌و که‌سه له ته‌ک سیسته‌می باوی هونه‌ری ، کۆمه‌ڵایه‌تی ، سیاسی ، یان ئایینی . ئه‌و له‌شگره .
له‌شگه‌رێکی سه‌راسیمه ، که له شوێنێکی دیاری پاوانخوازانه‌وه هانده‌درێ و چه‌کدارده‌کرێ به چه‌کی هه‌تک کردن و له‌به‌رچاوی خه‌ڵک سووک کردن و بشکێنه‌ری که‌رامه‌تی ئه‌وانه‌ی سه‌رمایه‌یه‌کی دیکه‌یان نییه جگه قه‌ڵه‌م و چه‌ند کتێب و کۆمه‌ڵێک کێشه‌ی له بن نه‌هاتووی ئه‌به‌دیی . ئه‌م له‌شگره ناکارامه و چاو له ده‌مه ، به ناوی جۆراوجۆر و جلی هه‌رده‌م گۆڕدراوه‌وه ، مه‌یدانداری مه‌یدانێکه که مرۆڤی خاوه‌ن که‌رامه‌تی پێ قبووڵ ناکرێ . چ سیسته‌مێک له پشتی هاندانی ئه‌م له‌شگره‌‌یه ، دیار و ئاشکرایه . ئه‌و سیسته‌مه فیکرییه‌ی نایهه‌وێ سیمبۆل و نیشانه و ڕه‌مز و شکۆی فیۆدالیزمی ئه‌ده‌بیی و خه‌یاڵیی داسه‌پاو به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا ، تۆسقاڵێک تووشی نوشوست ببێت . ئه‌م سیسته‌مه که به درێژایی مێژووی به‌رهه‌مهێنان ، خۆی نوێ کردووته‌وه ، که‌ره‌سته‌و که‌سی خۆی ده‌خاته مه‌یدانه‌وه تا به شێوه‌یه‌کی سیسته‌ماتیک و تا ڕاده‌یه‌کی زۆریش شاراوه ، هێرش بکه‌نه سه‌ر ئه‌و دامه‌زراوه فیکری و خه‌یاڵییه‌ی ، ته‌نیا تاوانیان ده‌ربڕینی بۆچوونی تازه‌تره . ئه‌م هێزه نه‌خوێنده‌وار و هاندراوه‌ی هاوار بۆ پاراستنی میراتی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌کات ( چ له باری فیکری و زمانیی و ئایینه‌وه ، چ له باری ئابووری و سیاسییه‌وه ) پشتگرمه به قه‌راره‌کانی ده‌رچووی دیوه‌خانانی ئه‌ده‌ب و ئه‌ندێشه ، پڕ چه‌که به ساڵه‌ها ئه‌زموونی له‌قاو دان و پاش ناو و پێشناو دروست کردن ، ڕازاوه‌ته‌وه به دروشمی وا ، که ئه‌قڵی مرۆڤی ساویلکه‌ی پێ راده‌وه‌ستێنێ ، هه‌ستی ده‌وروژێنێ و هانی ده‌دات بۆ خۆ خستنه نێو ریزه‌کانی له‌شگرێکه‌وه که له ئانجامدا هیچی به‌ده‌سته‌وه نابێت جگه مه‌یدانێکی چۆڵکراو له داهێنان ، چه‌ند داهۆڵ و مۆته‌که‌ی پرتووکاو و هه‌ندێ تابۆی پیرۆز کراو . دڵخۆشه به‌و چه‌ند ده‌نگه‌ی به ڕواڵه‌ت نوێنه‌رایه‌تی ئه‌ندێشه و خه‌یاڵی ئه‌و ده‌که‌ن و ده‌ربڕی ئاواته‌کانین . شاگه‌شکه‌یه به له مه‌یدان به ده‌رکردنی ده‌نگ و ڕه‌نگه جیاوازه‌کان . ده‌سڕه‌نگینه به خوێنی قه‌ڵه‌مانی تازه پێ گرتوو . هه‌ڵوه‌دای پاراستنی ئه‌و میراته‌یه که خۆشی ناتوانێ و ناشزانێ چۆنی لێکبداته‌وه و چۆنی ته‌ئویل و شرۆڤه بکات تا یارمه‌تی ده‌ری ژیانی فیکریی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی بێت .
من بۆ خۆم ، هه‌ندێ ئاکاری نوێخوازانم جگه چه‌ند قه‌ڵه‌می جیددیان نه‌بێت ، له بواری زمان و داڕشتنی زمانییه‌وه ، به تابه‌ت له شیعر دا ، به دڵ نییه . ده‌شزانم که جگه ئه‌و چه‌ند قه‌ڵه‌مه جیدییه ، زۆربه‌یان کۆپیکاری ده‌سته چه‌نده‌می شیعری شاعیرانی دیکه‌ن و ئه‌مه‌ش له لای من زۆر ئاساییه و نه‌به‌ستراوه‌ته‌وه به تایبه‌تمه‌ندیی ڕه‌وته‌که‌وه ، به‌ڵکوو له هه‌موو سه‌رده‌مانێکدا هه‌ن ئه‌و که‌سانه‌ی بێ به‌هره‌ن و ڕه‌شکه‌ره‌وه‌ی ڵاپه‌ڕه سپییه بێتاوانه‌کانن .
له لایه‌کی دیکه‌وه ، ڕه‌نگه ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه‌ی من سه‌باره‌ت به که‌موکووڕییه‌کانی ڕه‌وتی تازه ، له‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتبێ که ڕاهاتووی سیسته‌مێکی داڕشتنی زمانیی و فۆرمیم که پێم ناڕه‌وا بێت که‌سانێک تێکی بشکێنن ، به‌ڵام ئه‌و ڕاستییه ده‌زانم که قه‌واره‌ی خه‌یاڵیی و زمانیی و داهێنانی هه‌ر سه‌رده‌مێک ، مرۆڤی ئه‌و سه‌رده‌مه خۆی دیاری ده‌کات و دایده‌ڕێژێ . بۆیه هه‌وڵ ده‌ده‌م فامیان بکه‌م و له هه‌ڵه‌که‌یان ده‌رس وه‌ربگرم و له تواناکان و ئاسۆی تازه‌بینراویان شتی تازه‌تر فێر ببم . ده‌شزانم که له هه‌موو هه‌وڵێکی تازه و ده‌سپێشخه‌رانه‌دا ، به‌رده‌وام هه‌ڵه هه‌یه و شتی ناته‌واو و ناڕاستیش دێته به‌رهه‌م . له‌وه‌ش ناترسم که سیمای ئه‌ده‌بیی نه‌ته‌وه‌که‌م له‌و به‌شه‌ی کوردستاندا که ئێمه‌ی تێدا نێشته‌جێین بشێوێنرێ ، چونکوو به‌و ئه‌سڵه ئه‌ساسییه باوه‌ڕم هه‌یه که هه‌ر ته‌قه‌لایه‌کی نوێخوازانه ، به هه‌موو که‌م و کوڕییه‌کانیه‌وه کاریگه‌ری خۆی له سه‌ر پانتایی داهێنان داده‌نێت و به به‌ربه‌ست کردنی بواره‌کانیان ، کپ و بێده‌نگ ناکرێن و ده‌نگ و به‌رهه‌میان ده‌گاته ئاینده .
کێ هه‌یه نه‌زانێ ساڵح سووزه‌نی و یونس ڕه‌زایی و عه‌بدولخالق یه‌قووبی و ڕه‌زا عه‌لیپوور و قه‌ره‌نی ئه‌حمه‌د ئاقائی و له‌یلا ساڵحی و به‌هزاد کوردستای و ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی نیا و..... قه‌ڵه‌مگه‌لێکی جیدی و به‌هێز و چالاکن له بواری ڕه‌خنه و شیعر دا . ئه‌م که‌سانه ئه‌گه‌ر خه‌می زمان و ئه‌ده‌بی کوردیان نه‌بێت ، چ هانده‌رێکی دیکه ده‌یانهینێته ئه‌و بواره‌وه که هیچی تێدا نییه جگه زه‌حمه‌ت و ته‌قه‌لا و خه‌می ئه‌وه‌ی که شیعر یا وتارێکی جیدی بنووسن ؟
ئه‌م مرۆڤه لێبڕاوانه‌ی هه‌موو کار و تیکۆشانیان دۆزینه‌وه و کردنه‌وه‌ی ڕێگایه‌کی نوێیه له به‌رده‌م نه‌وه‌ی تازه‌دا . بۆیه ده‌بێ به ستایشه‌وه چاو له خه‌یاڵ و به‌رهه‌مه‌کانیان بکرێ و له باتی ئه‌وه‌ی دڵساردیان بکه‌ینه‌وه و له په‌راوێزیان بخه‌ین ، باشتر و عاقڵانه‌تر ئه‌وه‌یه نیگه‌رانی ئه‌وه بین که له‌و ته‌قه‌لایه‌ندا کۆسپیکیان نه‌یه‌ته سه‌ر رێ ، تا به‌رهه‌می نوێتر بخولقێنن . هانیان بده‌ین بۆ کاری جیدی تر و که‌م هه‌ڵه‌تر . ئه‌و که‌سه‌ی کاری جیدی ده‌کات ، بێگومان هه‌ڵه‌ش ده‌کات .
له نێو ئه‌م که‌سانه‌دا ، کاک ساڵح سووزه‌نی به‌و هه‌موو ته‌قه‌لایه‌وه بۆ گه‌یشتن به ئاسۆی داخوازیه‌کانی ، هیچ نه‌بێ له شکاندنی تابۆی ترسی شرۆڤه‌ی ئه‌مرۆژیانه‌ی به‌رهه‌می ئێستا و ڕابردووی زمانه‌که‌مان ، نه‌ترسانه کاری کردووه و به‌رده‌وامیشه ، گه‌رچی به داخه‌وه زۆر جاران خۆی به چه‌شنێ نیشان ده‌دات که ببێته سه‌رچاوه‌ی شیعریی و ڕه‌خنه‌یی ئێستای لای خۆمان . تایبه‌تمه‌ندیی کاک ساڵه له‌و بواره‌دا ئه‌وه‌یه که له وتووێژه‌کان و له وتاره‌کانیدا زۆرتر شیعره‌کانی خۆی و ناوه ناوه‌ش شیعری یه‌ک دوو که‌س ده‌کاته نموونه بۆ سه‌رچاوه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی شیعری هاوچه‌رخی ئێستامان ، به تایبه‌ت له نوێخوازی و نوێتر خوازیدا . ئه‌مه‌ش له ئه‌نجامدا بازنه‌ی کاریگه‌ری وتار و وته‌کانی که‌م ده‌کاته‌وه . که‌وابوو یه‌که‌م زه‌ره‌رمه‌ند له‌م قه‌زییه‌دا ، خودی کاک ساڵه یه . ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه نگه‌تیڤه ، ده‌توانرێ به شێوازێکی مه‌نتێقی به خودی کاک ساڵه بوترێ ، یان له وتارێکدا به نموونه و سه‌نه‌ده‌وه ، بخرێته به‌ر ده‌ستی خوێنه‌ران ، دڵنیام کاریگه‌رییه‌که‌شی ئاسانتر و زورتر ده‌بێت و پێویست به‌وه ناکات له بنه‌وه نامه و په‌یغام بۆ یه‌کتر بنووسین و یه‌کتر ئاگادار بکه‌ینه‌وه که ئاگات له خۆت بێت تۆش وات لێ نه‌یت ، ئه‌ویش به زمانی شیرینی فارسی ! و به واژه‌هایه‌کی ناشیرین . ( مه‌به‌ستم نامه‌ی ئه‌و " دوست " یه بۆ کاک " سلێمان دڵسۆز " ، که ئه‌ویش هێناویه و له وێبلاگه‌که‌ی خۆی دایناوه و چه‌ند دۆستێکی ناسراو و نه‌ناسراویش بۆچوونیان له سه‌ری نووسیوه )
سه‌ره‌ڕای هه‌مه‌وو ئه‌مانه ، له‌م شه‌ڕی ئه‌زه‌لیی و ئه‌به‌دیی نێوان کۆن و نوێیه‌دا ، براوه ئه‌و که‌س و ڕه‌وته‌یه که به سیسته‌مێکی ئه‌قڵانییه‌وه ، بنه‌مای بیر و هزر و خه‌یاڵی خۆی و رێبازه‌که‌ی هێنده تێوریزه بکات که قابیلی ته‌ئویل و لێکدانه‌وه بێت . ئاینده هی ئاینده سازنه .
کاتی خۆی له‌و سه‌رده‌مانه‌دا که بونیادی نووسین به کوردی له ده‌وره‌یه‌کی تازه‌دا داده‌نرا " مه‌به‌ستم ساڵه‌کانی 63/64 به‌ملاوه‌یه " مانای ڕه‌خنه شتێکی دیکه بوو . لانی که‌م له بواره حه‌قیقی یه‌که‌یدا و نه له‌م به‌ستێنه مه‌جازی یه‌دا . به‌تایبه‌ت له بواری ئه‌ده‌بیات دا . له‌و ساڵانه‌دا سه‌ره‌تا له ماڵان و دووکانی دۆستان و پاشان له کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کاندا باسی به‌رهه‌م و دونیای خه‌یاڵیی و مێتۆدی کار و تایبه‌تمه‌ندیی به‌رهه‌می به‌رهه‌مهێنه‌ران ده‌کرا . گه‌رچی به کرچ و کاڵی .
له‌و کاتانه‌دا و ئێسته‌شی ده‌گه‌ڵ بێت " ره‌خنه " مانایه‌کی دیاری کراوی هه‌بووه و هه‌یه ، به‌تایبه‌ت له بواری ئه‌ده‌بیات دا . گه‌ر چی ده‌کرێ کرداری کۆمه‌ڵایه‌تی که‌سێک هه‌ڵسه‌نگێنی و ناوی ره‌خنه‌شی لێ بنێی . به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ی لایه‌نه‌کانی دیالۆگ دیار بن . گه‌ر لایه‌نێک له ڕه‌خنه دا دیار نه‌بێت ، قاچی ره‌خنه‌که له هه‌وادایه و نابێته پرۆسه‌یه‌کی مه‌نتیقی بۆ فێرکاری و هۆشیار کردنه‌وه . ئهوکهسهی به ناوێکی خوازراوه‌وه ره‌فتاری که‌سێک یان شێوازێکی ئه‌ده‌بیی ده‌نرخێنێ و سه‌باره‌ت به‌و ڕاستییه‌ی پێی باوه‌ڕمه‌نده ده‌نووسێ ، ڕه‌نگه نه‌زانێ به‌و خۆ شاردنه‌وه‌یه چ خه‌سارێک له ره‌وتی نه‌هادینه کردنی ڕه‌خنه‌گرتن ده‌دا و چۆن خۆڵ له چاوی خه‌ڵکی ده‌کات . یه‌که‌م دیارده‌ی خۆشاردنه‌وه له پشتی ده‌مامکی ناوی خوازراوه‌وه ئه‌وه‌یه که هه‌ستی متمانه پێکردن ، له لایه‌نی به‌رانبه‌ر ده‌ستینێ و ده‌رگای دیالۆگی ڕاسته‌قینه داده‌خات . کاتێک متمانه به لایه‌نی به‌رانبه‌ر نه‌ما و ده‌رگای دیالۆگ داخراو و به‌ستێنی ره‌خنه‌گری ، ئالووده‌ی قین و ئیهانه‌ت و گه‌له‌کۆمه‌ی خێڵه‌کی و گه‌ڕه‌کی و عه‌شیره‌یی بوو ، یه‌که‌م قوربانی خودی " ڕه‌خنه " یه و له پاشان هێزی داهێنان .
هه‌ر له‌م باسه‌دا که به ناوی " ڕه‌خنه " ! داتانناوه ، ده‌بینین که ته‌نیا که‌سانێک یا که‌سێک به چه‌ند ناوه‌وه یه‌ک شت ده‌ڵێنه‌وه و ئه‌گه‌ر که‌سێک په‌یدا بێت و دژ به‌و بۆچوونانه شت بنووسێ ، به نێردراوی لایه‌نی به‌رانبه‌ر و پیاوی ئه‌م و ئه‌و تۆمه‌تبار ده‌کرێ و هیچ نیشانه‌یه‌ک له لێک حاڵیی بوون به‌دی ناکرێ . له گه‌له‌کۆمه و هه‌ره‌وه‌زی له‌م چه‌شنه‌دا ، مۆتڵه‌ق خوازیی و مۆتڵه‌ق بینییه‌ک به‌رچاو ده‌که‌وێ که نیشانده‌ری کاریگه‌ریی ژیانێکی فیکری ناباڵغ و ناته‌واوه له نێو سیسته‌مێکی کلتووری و سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی دیکتاتۆر لێدراودا . ئامانجی من له‌م نووسینه کورته‌دا لایه‌نگری له که‌س نییه ، هه‌وڵ ده‌ده‌م ئه‌وه‌ی له‌م بۆچوونانه‌دا به ناوی " ڕه‌خنه" وه نووسراون فام بکه‌م . به‌لامه‌وه سه‌یره که‌سانێک به ناوێکی خوازراوه‌وه شتهایه‌ک سه‌باره‌ت به که‌سێک ده‌نووسن ، گه‌ر که‌سێکیش ڕایه‌کی موخالفی له به‌رانبه‌ریاندا نووسی ، تۆمه‌تباری ده‌که‌ن به نێردراوی ئه‌و که‌سه‌ی قه‌راره مه‌حکه‌مه بکرێ ، ئه‌م له‌شگره له ده‌مامک ، هێنده سه‌رشاری له‌زه‌تی داپلۆسینه که گوێی له وڵامی که‌سانی دیکه ناگرێ و داوای هاتنه مه‌یدانی خودی که‌سه‌که ده‌کا تا بێت و وڵام بداته‌وه . به مانایه‌کی دیکه ، بێته به‌رده‌م دادگایه‌ک که له هیچ و خۆڕایی بۆی دانراوه و له‌م دادگایه‌شدا که‌س که‌س ناناسێ و هه‌موو ڕه‌خنه‌گران خۆیان له پشتی ماسک و ده‌مامکێکدا حه‌شار داوه و پێشیان وایه هه‌موو حه‌قانیه‌ت و مه‌شرووعیه‌تێک له لای وانه . ئه‌م کۆمێدی / تراژدیایه ، خه‌وفناکتره له دادگاکانی زه‌مانی ئێستالین و سه‌رده‌می ڕێنسانس .
هێنانه ئارای ئه‌م باسه و به‌م شێوازه ، قه‌تماخه‌یه‌ک له سه‌ر هیچ برینێک به مه‌به‌ستی سارێژ کردنه‌وه‌ی لانابات ، به‌ڵکوو ڕێگای ده‌رمانیش له چاره‌خوازان بزر ده‌کات . له‌م چه‌شنه خستنه رووی ده‌رده‌کاندا و به‌م هه‌ڵدانه‌وه‌ی به‌رنامه بۆ دارێژراوی قه‌تماخه‌کاندا ، ته‌نیا ئه‌وانه ده‌په‌یڤن که زامێکیان له دڕک وداڵی سه‌فه‌ری جاده‌ی داهێنان و نووسین پێوه نابینرێ . ئه‌مه به‌درێژایی مێژووی کورتی نووسین ، به‌تایبه‌ت لای ئێمه مانان و له‌م چه‌ند ساڵه‌ی دواییدا ، سه‌لمێندراوه . هه‌ر به‌م هۆکاره ساده‌یه که : ئهوکهسهی به‌شێک له ڕێگاچاره‌ی له لایه ، له ترسی هێرشی به‌کۆمه‌ڵی قینخوازانه ، خۆی به‌م شتانه‌و‌ه خه‌ریک ناکات و حورمه‌تی به‌ستێنی کاره‌که‌ی خۆی ده‌پارێزێ و ئه‌گه‌ریش چاره‌یه‌کی پێ شک بێت ، له به‌رانبه‌ر ره‌خنه‌یه‌کی جیدیی دا ، له ده‌رفه‌تی دیکه ده‌گه‌ڕێ تا به شێوازێکی مه‌نتێقی و شایسته‌ی دونیای رووناکبیری و له سه‌ر ئه‌ساسی شێوازێکی ڕاست و درووست ، پێشنیاری بکات . ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی سه‌د مخابن له پانتایی ڕۆشنبیری ئێمه‌دا که‌م ده‌ست ده‌دات . ئه‌م جۆره به ڕواڵه‌ت ڕه‌خنه گرتنه ، نه ده‌ردێک ده‌رمان ده‌کات نه چاره‌یه‌ک بۆ ده‌رده‌که ده‌بینێته‌وه و پێشنیاری ده‌کات .
پلار گرتنه ئه‌م و ئه‌و ، نابێته ڕه‌خنه . مه‌ودای ئه‌م چه‌شنه پلار گرتنانه‌ش ، هه‌ر له به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ڵگری هیچ شێوازێکی زانستیی و دڵسۆزانه له زه‌مینه‌ی ڕه‌خنه‌دا نین ، زۆر کورت و که‌م خوێنه‌رن .
له نێو ئه‌م بۆچوونانه‌ی وا به ناوی ڕه‌خنه‌وه نووسراون ، نه‌مدیت که‌س باسێکی بابه‌تییانه‌ی دامه‌ز‌راو له سه‌ر زانستی ئه‌ده‌بیی و کۆمه‌ڵناسی ئه‌ده‌بیی کردبێ ، جگه تانه و ته‌شه‌ر و سوکایه‌تی پێ کردنی ئه‌و ره‌وته‌ی که ئێستێ له کوردستانی لای خۆمان پێی گرتووه . بۆیه من بۆ خۆم ئه‌و بۆچوونانه ناخه‌مه خانه‌ی " ڕه‌خنه " وه . هه‌ر وا که ده‌زانین " ڕه‌خنه " مێتۆد و شێواز، ئامانج و ئه‌نجامی تایبه‌تی خۆی هه‌یه . کاریگه‌رییه‌که‌شی ڕاست به‌ستراوه‌ته‌وه به ئاستی ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی لێی وه‌ده‌نگ دێین و هه‌روه‌ها ئاستی زانست و خه‌مخۆری و جیدی بوونی ئه‌و که‌سه‌ش که ڕه‌خنه‌گره .
ئه‌گه‌ر ڕه‌خنه له سه‌ر ره‌وتێکی ئه‌ده‌بیی ده‌گیرێ ، ده‌بێ له سه‌ر ده‌قی به‌رهه‌مه‌کان و ئه‌و نووسراوانه‌ی له داکۆکی پێڕه‌وانی ڕه‌وته‌که‌دا نووسراون ، ته‌ئویل و لێکدانه‌وه‌ی موشه‌خسی هه‌بێت .
له‌هه‌موو ده‌وره و زه‌مانه‌یه‌کدا ، که‌سانێک هه‌وڵ ده‌ده‌ن ڕه‌وت و ڕێبازی ئه‌ده‌بیی زمانێک به‌ره‌و به‌ستێێکی نوێتر و نه‌پێوراوتر به‌رن . له‌م هه‌وڵ و ته‌قه‌لایه‌دا ، که ململانێی نێوان مانه‌وه‌ی بنه‌ما کۆنه‌کان و دامه‌زرانی بنه‌ما نوێیه‌کانه ، هه‌میشه و به‌رده‌وام که‌سانێک ، به هه‌ڵه یان ڕاست ، یان به په‌له ، له هه‌وڵی ئه‌وه‌دان که نه‌ریتی نوێکارییه‌کان شرۆڤه و شیکاری بکه‌ن و له‌هه‌مان کاتیشدا به‌رهه‌م و ره‌فتار و ئاکاری تایبه‌ت به‌و ڕوانگه‌یه‌ش له خۆ نیشان بدهن . بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش هیچ عه‌یب و شووره‌یی نییه گه‌ر له مێتۆد و شێواز و تیۆری میله‌ت و زمانانی دیکه که‌ڵک وه‌ربگرن و باسه‌کانی خۆیانی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بکه‌ن .
{ له سه‌رانسه‌ری مێژووی نه‌چه‌ندان ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بی هاوچه‌رخی کوردیدا له ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان ، کاتێکی دیکه‌م پێ شک نایه که به قه‌ده‌ر ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی دوایی و له سه‌رده‌ستی چه‌ند لاوێکی دڵسۆز ، ده‌قی ئه‌ده‌بیی و کێشه‌کانی زمان و ئه‌ده‌بیات و شیعری کوردی ، ئاسته‌نگ و ئاسۆی داهاتووی شیعر و زمان و ئه‌ده‌بیاته‌که‌مان ، هه‌ڵسه‌نگێندرابێ و شتی له سه‌ر نووسرابێ }.
له هه‌مان کاتدا و له به‌رانبه‌ردا ، زۆر ئاساییه که‌سانێکیش هه‌وڵ بدهن بنه‌ما کۆنه‌کان بپارێزن و نه‌هێڵن سترۆکتۆر و ساختومانی زمانیی و جوانی ناسانه‌ی تێک بشکێ . چ خوێنێک له‌م بواره‌دا نه‌ڕژاوه ، چ که‌سایه‌تییه‌ک له‌م به‌ردبارانه‌دا تێک نه‌شکاوه ؟ مێژووی زامداری داهێنان و نوێخوازی ، سووره به‌م ململانێیه .
من به‌ش به‌حاڵی خۆم له‌و کاتانه‌دا که ئه‌م شه‌ڕی نوێخوازی و پاوانخوازییه له لای خۆمان گه‌رمتر داهاتبوو ، له‌وێ نه‌بووم . به‌ڵام پرووشه‌ی ئه‌و بارینه شڵێوه‌یه ، ده‌گه‌‌یشته لای منیش . خۆشحاڵیی من له‌و زه‌مانه‌دا ئه‌وه بوو که نه‌وه‌یه‌کی نویێ دژبه‌ری بنه‌ما کۆنه‌کان هاتوته مه‌یدان ( راست یان ناراست ) . خۆشحاڵی زێده‌تریشم ئه‌وه بوو که بینای دیالۆگ و گفت و لفت و وتووێژ له لای ئێمه مانان دامه‌زراوتر بووه . ( به تایبه‌ت له نێو ئه‌ده‌بیی کاران و خه‌ڵک) دا . که‌چی ئێستێ له‌م ده‌رفه‌ته دا که به کورتی له‌سه‌ر ئه‌م باباته دواون ، له لایه‌که‌وه ئه‌و شتانه‌ی من هیوام خواستبوو بێنه دی و خه‌ڵکانێکیش له دژوارترین بارودۆخدا بۆی کاریان کردبوو ، لام بوونه تارمایه‌کی نامۆ . ( مه‌به‌ستم ره‌خنه‌ی ئه‌دبیی و دیالۆگ و نرخاندن و هه‌ڵسه‌نگاندن و شه‌ن و که‌و) کردنی ره‌وتێکه به هه‌موو قه‌واره‌ی به‌رهه‌م ، ئه‌ندێشه و بۆچوونی ئه‌وانه‌شه‌‌وه که ده‌گه‌ڵیان هاوڕا و هاوهه‌نگاو نین ، یان هه‌ن . له لایه‌کی دیکه‌شه‌وه ئیمانم به کاری نوێخوازان پته‌وتر ده‌کات و دڵنیام ده‌کاتن که کاره‌که‌یان هێنده ڕیشه‌یی و کاریگه‌ر بووه که " نیما " وته‌نی : ( آب در خوابگه مورچگان ریخته‌ام ) .
ئاکار وهه‌ڵسوکه‌وت و ته‌نانه‌ت چۆنیه‌تی جل له‌به‌رکردن و ڕدێن تاشین و ژیانی نێو بنه‌ماڵه‌یی که‌سانی به‌رهه‌مهێنه‌ر ، له کۆمه‌ڵگایه‌کی تا سه‌ر ئێسقان " ئه‌خلاقی " دا ، به شێوازێک ده‌کرێنه بیانوو بۆ سڕینه‌وه‌ی سه‌رله‌به‌ری کار و چالاکی و داهێنانه‌کانیان که له ئاکامدا دبێته هۆی خۆشاردنه‌وه و بێده‌نگ بوونی ئه‌و که‌سانه و کپ و که‌ڕ کردنی به‌ستێنی دیالۆگی مه‌نتێقی . ئه‌م ڕه‌فتاره ، به‌ربه‌ست دانانێکی ئه‌خلاقیی و ناکارامه‌شه له بواری ڕه‌خنه‌ی زانستی دا (که یارمه‌تی ده‌ری کرانه‌وه‌ی که‌ش و هه‌وای داهێنانه ) له هه‌مان کاتدا بێ بایه‌ختر کردنی ڕه‌نج کێشانه له پێناوی به‌رهه‌مهێنانی کاری تازه دا .
ئه‌وه‌مان له یاد نه‌چێت که به " ڕێبه‌ر و پێشه‌نگ " زانینی رووناکبیر و شاعیر و ره‌خنه‌گر ، به‌رهه‌می مێتۆدی ئه‌و قوتابخانه ئه‌ده‌بیی و فیکرییانه‌یه که له سه‌ر سیسته‌می ئایدۆلۆژیایه‌کی دیاری کراو دامه‌زراون . ئه‌و میراته که به شێوه‌یه‌کی ئه‌خلاقی ( چ راست و چ چه‌پ . چ ئیسلامی و چ مارکسیستی ) هه‌ڵسوکه‌وت و زاهیر و باتن و به‌رهه‌م و بیر کردنه‌وه‌ی رووناکبیرانی دیاری ده‌کرد و پێوه‌رێکی چوارچێوه داری بۆ هه‌ڵسوکه‌وتی مروڤی چالاک له بواری ئه‌ندێشه‌و هونه‌ر دا ، داده‌نا . ئه‌م چه‌شنه ڕوانینه ئێستاکه‌ش له کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا و به‌داخه‌وه له نێو بڕێک له قه‌ڵه‌م هه‌ڵگراندا ده‌بینرێ .
له هه‌موو مێژووی داهێنان و به‌رهه‌مهێناندا ، هاوته‌ریب ده‌گه‌ڵ ئه‌و چه‌ند که‌سانه‌ی ئه‌رکی مێژوویی داهێنایان به شێوه‌یه‌ک نابه‌خۆ و به حوکمی زه‌مینه‌ی له‌باری ده‌روونی و ....خراوته ئه‌ستۆ ، له‌شگرێکی ناکارمه‌ی دژ به هه‌موو نوێکارییه‌ک به هه‌ڵه‌داوان و هه‌ڵپه‌هه‌ڵپ ، خۆیان له بوارێک ده‌ده‌ن که مه‌له‌وانی تایبه‌ت و کارامه‌ی ده‌وێ . ئه‌م له‌شگره ناکارامیه ، له‌به‌ر که‌م توانایی فیکری و خه‌یاڵیی و کورت بوونی مه‌ودای بیر و ئه‌ندێشه‌یان ، له بازنه‌ی گۆمی گێژاو ئاسای پاراستنی بنه‌ما کۆنینه‌کاندا ده‌سوڕێنه‌وه و به هه‌ڵه‌داوان ، ده‌ست و لاقی داهێنه‌ران ده‌گرن تا له‌و گێژاوه‌یدا که خۆیانی تێدا نوقم و نغرۆن ، نوقم و نغرۆیان بکه‌ن .
له‌که‌س شاراوه نییه ، ئه‌وانه‌ی خه‌ریکی کاری به‌رهه‌م هێنان ، خاوه‌نی هه‌ندێ تایبه‌تمه‌ندین که به مه‌زاق و سه‌لیقه‌ی زۆر که‌س له کۆمه‌ڵگای ئێمه ماناندا ، خۆش و گوارا نایه‌ن . ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه ، له شێوه‌ی ژیان و قسه کردن و جل پۆشین و.... بگره تا شێوازی نووسین و بیر کردنه‌وه‌یانه‌وه ، سه‌لمێنه‌ری ئه‌و ڕاستییه‌ن که مرۆڤی داهێنه‌ر ( جیا له ئاستی به‌رزی و نزمیی کاره‌که‌ی ) که‌سایه‌تییه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک جیاوازه . ئه‌م جیاوازییه‌ش ، ئه‌ڵبه‌ته له روانگه‌ی سیسته‌می ئایدۆلۆژییایه‌وه ، که‌سه‌که یان ده‌کاته که‌سایه‌تییه‌کی " موقه‌دس " یان " نفرین کراو " . ڕه‌ش و سپی ڕوانینی ئه‌و له‌شگره ناکارامه‌یه ، هه‌ر له‌م سۆنگه‌وه دێت . مه‌نفوور و موقه‌ده‌س بوونه‌که‌ش ده‌به‌سترێته‌وه به " له‌گه‌ڵ بوون " یان " له‌گه‌ڵ نه‌بوونی " ئه‌و که‌سه له ته‌ک سیسته‌می باوی هونه‌ری ، کۆمه‌ڵایه‌تی ، سیاسی ، یان ئایینی . ئه‌و له‌شگره .
له‌شگه‌رێکی سه‌راسیمه ، که له شوێنێکی دیاری پاوانخوازانه‌وه هانده‌درێ و چه‌کدارده‌کرێ به چه‌کی هه‌تک کردن و له‌به‌رچاوی خه‌ڵک سووک کردن و بشکێنه‌ری که‌رامه‌تی ئه‌وانه‌ی سه‌رمایه‌یه‌کی دیکه‌یان نییه جگه قه‌ڵه‌م و چه‌ند کتێب و کۆمه‌ڵێک کێشه‌ی له بن نه‌هاتووی ئه‌به‌دیی . ئه‌م له‌شگره ناکارامه و چاو له ده‌مه ، به ناوی جۆراوجۆر و جلی هه‌رده‌م گۆڕدراوه‌وه ، مه‌یدانداری مه‌یدانێکه که مرۆڤی خاوه‌ن که‌رامه‌تی پێ قبووڵ ناکرێ . چ سیسته‌مێک له پشتی هاندانی ئه‌م له‌شگره‌‌یه ، دیار و ئاشکرایه . ئه‌و سیسته‌مه فیکرییه‌ی نایهه‌وێ سیمبۆل و نیشانه و ڕه‌مز و شکۆی فیۆدالیزمی ئه‌ده‌بیی و خه‌یاڵیی داسه‌پاو به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا ، تۆسقاڵێک تووشی نوشوست ببێت . ئه‌م سیسته‌مه که به درێژایی مێژووی به‌رهه‌مهێنان ، خۆی نوێ کردووته‌وه ، که‌ره‌سته‌و که‌سی خۆی ده‌خاته مه‌یدانه‌وه تا به شێوه‌یه‌کی سیسته‌ماتیک و تا ڕاده‌یه‌کی زۆریش شاراوه ، هێرش بکه‌نه سه‌ر ئه‌و دامه‌زراوه فیکری و خه‌یاڵییه‌ی ، ته‌نیا تاوانیان ده‌ربڕینی بۆچوونی تازه‌تره . ئه‌م هێزه نه‌خوێنده‌وار و هاندراوه‌ی هاوار بۆ پاراستنی میراتی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ده‌کات ( چ له باری فیکری و زمانیی و ئایینه‌وه ، چ له باری ئابووری و سیاسییه‌وه ) پشتگرمه به قه‌راره‌کانی ده‌رچووی دیوه‌خانانی ئه‌ده‌ب و ئه‌ندێشه ، پڕ چه‌که به ساڵه‌ها ئه‌زموونی له‌قاو دان و پاش ناو و پێشناو دروست کردن ، ڕازاوه‌ته‌وه به دروشمی وا ، که ئه‌قڵی مرۆڤی ساویلکه‌ی پێ راده‌وه‌ستێنێ ، هه‌ستی ده‌وروژێنێ و هانی ده‌دات بۆ خۆ خستنه نێو ریزه‌کانی له‌شگرێکه‌وه که له ئانجامدا هیچی به‌ده‌سته‌وه نابێت جگه مه‌یدانێکی چۆڵکراو له داهێنان ، چه‌ند داهۆڵ و مۆته‌که‌ی پرتووکاو و هه‌ندێ تابۆی پیرۆز کراو . دڵخۆشه به‌و چه‌ند ده‌نگه‌ی به ڕواڵه‌ت نوێنه‌رایه‌تی ئه‌ندێشه و خه‌یاڵی ئه‌و ده‌که‌ن و ده‌ربڕی ئاواته‌کانین . شاگه‌شکه‌یه به له مه‌یدان به ده‌رکردنی ده‌نگ و ڕه‌نگه جیاوازه‌کان . ده‌سڕه‌نگینه به خوێنی قه‌ڵه‌مانی تازه پێ گرتوو . هه‌ڵوه‌دای پاراستنی ئه‌و میراته‌یه که خۆشی ناتوانێ و ناشزانێ چۆنی لێکبداته‌وه و چۆنی ته‌ئویل و شرۆڤه بکات تا یارمه‌تی ده‌ری ژیانی فیکریی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی بێت .
من بۆ خۆم ، هه‌ندێ ئاکاری نوێخوازانم جگه چه‌ند قه‌ڵه‌می جیددیان نه‌بێت ، له بواری زمان و داڕشتنی زمانییه‌وه ، به تابه‌ت له شیعر دا ، به دڵ نییه . ده‌شزانم که جگه ئه‌و چه‌ند قه‌ڵه‌مه جیدییه ، زۆربه‌یان کۆپیکاری ده‌سته چه‌نده‌می شیعری شاعیرانی دیکه‌ن و ئه‌مه‌ش له لای من زۆر ئاساییه و نه‌به‌ستراوه‌ته‌وه به تایبه‌تمه‌ندیی ڕه‌وته‌که‌وه ، به‌ڵکوو له هه‌موو سه‌رده‌مانێکدا هه‌ن ئه‌و که‌سانه‌ی بێ به‌هره‌ن و ڕه‌شکه‌ره‌وه‌ی ڵاپه‌ڕه سپییه بێتاوانه‌کانن .
له لایه‌کی دیکه‌وه ، ڕه‌نگه ئه‌م هه‌ڵسه‌نگاندنه‌ی من سه‌باره‌ت به که‌موکووڕییه‌کانی ڕه‌وتی تازه ، له‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتبێ که ڕاهاتووی سیسته‌مێکی داڕشتنی زمانیی و فۆرمیم که پێم ناڕه‌وا بێت که‌سانێک تێکی بشکێنن ، به‌ڵام ئه‌و ڕاستییه ده‌زانم که قه‌واره‌ی خه‌یاڵیی و زمانیی و داهێنانی هه‌ر سه‌رده‌مێک ، مرۆڤی ئه‌و سه‌رده‌مه خۆی دیاری ده‌کات و دایده‌ڕێژێ . بۆیه هه‌وڵ ده‌ده‌م فامیان بکه‌م و له هه‌ڵه‌که‌یان ده‌رس وه‌ربگرم و له تواناکان و ئاسۆی تازه‌بینراویان شتی تازه‌تر فێر ببم . ده‌شزانم که له هه‌موو هه‌وڵێکی تازه و ده‌سپێشخه‌رانه‌دا ، به‌رده‌وام هه‌ڵه هه‌یه و شتی ناته‌واو و ناڕاستیش دێته به‌رهه‌م . له‌وه‌ش ناترسم که سیمای ئه‌ده‌بیی نه‌ته‌وه‌که‌م له‌و به‌شه‌ی کوردستاندا که ئێمه‌ی تێدا نێشته‌جێین بشێوێنرێ ، چونکوو به‌و ئه‌سڵه ئه‌ساسییه باوه‌ڕم هه‌یه که هه‌ر ته‌قه‌لایه‌کی نوێخوازانه ، به هه‌موو که‌م و کوڕییه‌کانیه‌وه کاریگه‌ری خۆی له سه‌ر پانتایی داهێنان داده‌نێت و به به‌ربه‌ست کردنی بواره‌کانیان ، کپ و بێده‌نگ ناکرێن و ده‌نگ و به‌رهه‌میان ده‌گاته ئاینده .
کێ هه‌یه نه‌زانێ ساڵح سووزه‌نی و یونس ڕه‌زایی و عه‌بدولخالق یه‌قووبی و ڕه‌زا عه‌لیپوور و قه‌ره‌نی ئه‌حمه‌د ئاقائی و له‌یلا ساڵحی و به‌هزاد کوردستای و ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی نیا و..... قه‌ڵه‌مگه‌لێکی جیدی و به‌هێز و چالاکن له بواری ڕه‌خنه و شیعر دا . ئه‌م که‌سانه ئه‌گه‌ر خه‌می زمان و ئه‌ده‌بی کوردیان نه‌بێت ، چ هانده‌رێکی دیکه ده‌یانهینێته ئه‌و بواره‌وه که هیچی تێدا نییه جگه زه‌حمه‌ت و ته‌قه‌لا و خه‌می ئه‌وه‌ی که شیعر یا وتارێکی جیدی بنووسن ؟
ئه‌م مرۆڤه لێبڕاوانه‌ی هه‌موو کار و تیکۆشانیان دۆزینه‌وه و کردنه‌وه‌ی ڕێگایه‌کی نوێیه له به‌رده‌م نه‌وه‌ی تازه‌دا . بۆیه ده‌بێ به ستایشه‌وه چاو له خه‌یاڵ و به‌رهه‌مه‌کانیان بکرێ و له باتی ئه‌وه‌ی دڵساردیان بکه‌ینه‌وه و له په‌راوێزیان بخه‌ین ، باشتر و عاقڵانه‌تر ئه‌وه‌یه نیگه‌رانی ئه‌وه بین که له‌و ته‌قه‌لایه‌ندا کۆسپیکیان نه‌یه‌ته سه‌ر رێ ، تا به‌رهه‌می نوێتر بخولقێنن . هانیان بده‌ین بۆ کاری جیدی تر و که‌م هه‌ڵه‌تر . ئه‌و که‌سه‌ی کاری جیدی ده‌کات ، بێگومان هه‌ڵه‌ش ده‌کات .
له نێو ئه‌م که‌سانه‌دا ، کاک ساڵح سووزه‌نی به‌و هه‌موو ته‌قه‌لایه‌وه بۆ گه‌یشتن به ئاسۆی داخوازیه‌کانی ، هیچ نه‌بێ له شکاندنی تابۆی ترسی شرۆڤه‌ی ئه‌مرۆژیانه‌ی به‌رهه‌می ئێستا و ڕابردووی زمانه‌که‌مان ، نه‌ترسانه کاری کردووه و به‌رده‌وامیشه ، گه‌رچی به داخه‌وه زۆر جاران خۆی به چه‌شنێ نیشان ده‌دات که ببێته سه‌رچاوه‌ی شیعریی و ڕه‌خنه‌یی ئێستای لای خۆمان . تایبه‌تمه‌ندیی کاک ساڵه له‌و بواره‌دا ئه‌وه‌یه که له وتووێژه‌کان و له وتاره‌کانیدا زۆرتر شیعره‌کانی خۆی و ناوه ناوه‌ش شیعری یه‌ک دوو که‌س ده‌کاته نموونه بۆ سه‌رچاوه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنی شیعری هاوچه‌رخی ئێستامان ، به تایبه‌ت له نوێخوازی و نوێتر خوازیدا . ئه‌مه‌ش له ئه‌نجامدا بازنه‌ی کاریگه‌ری وتار و وته‌کانی که‌م ده‌کاته‌وه . که‌وابوو یه‌که‌م زه‌ره‌رمه‌ند له‌م قه‌زییه‌دا ، خودی کاک ساڵه یه . ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه نگه‌تیڤه ، ده‌توانرێ به شێوازێکی مه‌نتێقی به خودی کاک ساڵه بوترێ ، یان له وتارێکدا به نموونه و سه‌نه‌ده‌وه ، بخرێته به‌ر ده‌ستی خوێنه‌ران ، دڵنیام کاریگه‌رییه‌که‌شی ئاسانتر و زورتر ده‌بێت و پێویست به‌وه ناکات له بنه‌وه نامه و په‌یغام بۆ یه‌کتر بنووسین و یه‌کتر ئاگادار بکه‌ینه‌وه که ئاگات له خۆت بێت تۆش وات لێ نه‌یت ، ئه‌ویش به زمانی شیرینی فارسی ! و به واژه‌هایه‌کی ناشیرین . ( مه‌به‌ستم نامه‌ی ئه‌و " دوست " یه بۆ کاک " سلێمان دڵسۆز " ، که ئه‌ویش هێناویه و له وێبلاگه‌که‌ی خۆی دایناوه و چه‌ند دۆستێکی ناسراو و نه‌ناسراویش بۆچوونیان له سه‌ری نووسیوه )
سه‌ره‌ڕای هه‌مه‌وو ئه‌مانه ، له‌م شه‌ڕی ئه‌زه‌لیی و ئه‌به‌دیی نێوان کۆن و نوێیه‌دا ، براوه ئه‌و که‌س و ڕه‌وته‌یه که به سیسته‌مێکی ئه‌قڵانییه‌وه ، بنه‌مای بیر و هزر و خه‌یاڵی خۆی و رێبازه‌که‌ی هێنده تێوریزه بکات که قابیلی ته‌ئویل و لێکدانه‌وه بێت . ئاینده هی ئاینده سازنه .
۱۰ دی ۱۳۸۸
ماویه‌کی نه فره دووری له‌مه‌و پێش ، پێشنیارێک له لایه‌ن کاک ناسر و کاک حه‌سه‌ن ه‌وه هاته ئاراوه بۆ ته‌کمیل کردنی ئه‌و به‌یته شیعره :
" وه‌ک مه‌لێکی لانه‌واز ، پێموا نه‌بوو قه‌ت پێوه بم
چی له سه‌رداوی ئه‌وینتم ئێستێ حه‌ولمه لێوه بم "
پێم خۆش بوو وه‌کوو به پیره‌وه چوونی ئه‌و بانگه‌شه‌یه ، ئه‌منی کورد خه‌یاڵی قه‌ڵه‌م مه‌ودا کورت ، به چه‌ند ڕسته‌یک به‌شداری بکه‌م .
ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ش بڵێم که رسته‌ی دووهه‌می ئه‌و به‌یته شیعره‌م چه‌ندان به‌لاوه جوان نه‌بوو . بۆیه له نه‌ریتی داخوازییه‌که ترازام و به ته‌رزێک وا که ده‌گه‌ڵ که‌ش و هه‌وای نووسینه‌که‌ی خۆمدا سازگار بێت ، دامڕشته‌وه .
ئه‌وه‌ی له خواره‌وه ده‌یخوێننه‌وه ، هه‌وڵێکی ده‌ست کورتانه‌یه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته که ده‌گه‌ڵ کاروانی ده‌ست و خامه ڕه‌نگینان که‌وتبێتم.
وه‌ک مه‌لێکی لانه‌واز ، پێم وانه‌بوو قه‌ت پێوه بم
پێوه بوون ئاسانه ئه‌مما ، کوێوه چم ،گه‌ر لێوه بم ؟
حه‌ژمه‌تی باخی هه‌ناری پێکه‌نینی گرتمی
بێ به‌ری نابم ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌و بنار و کێوه بم .
هه‌ڵفڕین ئاکاری ڕابردوومی منه ، ئێستێ به‌ڵام
باڵ شکاوان چی ده‌که‌ن ، ئه‌منیش ده‌بێ به‌و شێوه بم .
چاره‌یه‌کم بۆ نه‌ما ئیلا له بۆ زامی دڵم
چاوه‌ڕێی چارێ له هه‌توانی ده‌می ئه‌و سێوه بم .
تامی هه‌نجیر ، چه‌شنی ز‌نجیره ، له من ئاڵاوه دی
هه‌ر ده‌بێ ئاوێزی به‌رده‌م ئه‌و چه‌ناگه و لێوه بم .
تا له مه‌یخانه‌ی نیگایدا ، ئابڕووم به‌ربا نه‌چوو
پێم نه‌زانی چۆنه گه‌ر مه‌ستی ترێی ئه‌و مێوه بم .
چی ته‌قه‌لای بێ وچانم دا که پێم نه‌یژێ ئه‌سیر
دوا قه‌راری په‌نجه‌کانی بوو ، ده‌بێ به‌و نێوه بم .
سه‌ر له به‌ر ، ئاسۆی وشه‌م ، ڕه‌نگی به‌نه‌وشی گرتبوو
پێی وتم یا چه‌شنی شه‌و ! یا وه‌ک که‌وه‌ی کازێوه بم .
هه‌رچی ڕه‌نگم بوو هه‌مووی ، لێم هه‌ڵوه‌رین ، زه‌ردیی نه‌بێ
شۆڕشی ڕه‌نگم ، بڵێی بشکێنه‌ری چوارچێوه بم ؟
" وه‌ک مه‌لێکی لانه‌واز ، پێموا نه‌بوو قه‌ت پێوه بم
چی له سه‌رداوی ئه‌وینتم ئێستێ حه‌ولمه لێوه بم "
پێم خۆش بوو وه‌کوو به پیره‌وه چوونی ئه‌و بانگه‌شه‌یه ، ئه‌منی کورد خه‌یاڵی قه‌ڵه‌م مه‌ودا کورت ، به چه‌ند ڕسته‌یک به‌شداری بکه‌م .
ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ش بڵێم که رسته‌ی دووهه‌می ئه‌و به‌یته شیعره‌م چه‌ندان به‌لاوه جوان نه‌بوو . بۆیه له نه‌ریتی داخوازییه‌که ترازام و به ته‌رزێک وا که ده‌گه‌ڵ که‌ش و هه‌وای نووسینه‌که‌ی خۆمدا سازگار بێت ، دامڕشته‌وه .
ئه‌وه‌ی له خواره‌وه ده‌یخوێننه‌وه ، هه‌وڵێکی ده‌ست کورتانه‌یه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته که ده‌گه‌ڵ کاروانی ده‌ست و خامه ڕه‌نگینان که‌وتبێتم.
وه‌ک مه‌لێکی لانه‌واز ، پێم وانه‌بوو قه‌ت پێوه بم
پێوه بوون ئاسانه ئه‌مما ، کوێوه چم ،گه‌ر لێوه بم ؟
حه‌ژمه‌تی باخی هه‌ناری پێکه‌نینی گرتمی
بێ به‌ری نابم ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌و بنار و کێوه بم .
هه‌ڵفڕین ئاکاری ڕابردوومی منه ، ئێستێ به‌ڵام
باڵ شکاوان چی ده‌که‌ن ، ئه‌منیش ده‌بێ به‌و شێوه بم .
چاره‌یه‌کم بۆ نه‌ما ئیلا له بۆ زامی دڵم
چاوه‌ڕێی چارێ له هه‌توانی ده‌می ئه‌و سێوه بم .
تامی هه‌نجیر ، چه‌شنی ز‌نجیره ، له من ئاڵاوه دی
هه‌ر ده‌بێ ئاوێزی به‌رده‌م ئه‌و چه‌ناگه و لێوه بم .
تا له مه‌یخانه‌ی نیگایدا ، ئابڕووم به‌ربا نه‌چوو
پێم نه‌زانی چۆنه گه‌ر مه‌ستی ترێی ئه‌و مێوه بم .
چی ته‌قه‌لای بێ وچانم دا که پێم نه‌یژێ ئه‌سیر
دوا قه‌راری په‌نجه‌کانی بوو ، ده‌بێ به‌و نێوه بم .
سه‌ر له به‌ر ، ئاسۆی وشه‌م ، ڕه‌نگی به‌نه‌وشی گرتبوو
پێی وتم یا چه‌شنی شه‌و ! یا وه‌ک که‌وه‌ی کازێوه بم .
هه‌رچی ڕه‌نگم بوو هه‌مووی ، لێم هه‌ڵوه‌رین ، زه‌ردیی نه‌بێ
شۆڕشی ڕه‌نگم ، بڵێی بشکێنه‌ری چوارچێوه بم ؟
۱۰ آبان ۱۳۸۸
نامه‌کانی غوربه‌ت ..(نامه‌ی یه‌که‌م)
وه‌حشه‌ت گوڵێکه
به‌یانیان به لێواری ئاسۆی غوربه‌ته‌وه ده‌ڕوێ
مردن نارنجێکه
له حه‌وشه‌ی پڕ کرێنشینی دووریدا به دره‌ختی زه‌مانه‌وه ده‌له‌رێته‌وه .
با هه‌وره‌کان ڕاده‌ژه‌نێ و ناشزانێ
شته‌کان ئاوێته‌ن یان چاوی غوربه‌ت خێله !
تۆم بۆچی بوو یه‌سنا
له‌م دونیا ناهه‌مواره‌دا تۆم بۆچی بوو
گه‌ر نیگات به‌ره‌و شینایی ژیانی نه‌ده‌بردم
گه‌ر بیانووه ساده‌کانت
به نیشتمانی فرمێسک ئاشنای نه‌ده‌کردم .
مه‌گه‌ر به سێحری په‌نجه‌کانی تۆ
شته‌کان بچنه‌وه جێگای خۆیان
مه‌گه‌ر به ته‌ماشای نێرگزییانه‌ت
ئاو ببێته‌وه به ئاو
خۆر بچێته‌وه مه‌داری خۆی .
به هه‌ناسه‌ی یه‌زدانیی تۆ نه‌بێت
با
با نییه .
گه‌ر ده‌ستی تۆی به‌سه‌ره‌وه نه‌بێت
به‌رد به پژمه‌ی هه‌ورێکی که‌م ته‌مه‌ن ده‌پووکێته‌وه .
له‌م ئێواره بێهووده‌یه‌دا
وڵات په‌نجه‌ره‌یه‌که بێ ئاسمان ،
شه‌قه‌ی باڵی جووتێ کۆتر په‌رپووتم ده‌کا .
ناتوانم نامه‌یه‌ک به ناونیشانی په‌نجه‌کانی تۆ بنێرم .
خۆزگه لێره ده‌بووی تا به‌هار بزانێ
جیهان هه‌نارێکه دڵته‌نگ
به زه‌رده‌خه‌نه‌ی تۆ ده‌مده‌کاته‌وه !
به‌یانیان به لێواری ئاسۆی غوربه‌ته‌وه ده‌ڕوێ
مردن نارنجێکه
له حه‌وشه‌ی پڕ کرێنشینی دووریدا به دره‌ختی زه‌مانه‌وه ده‌له‌رێته‌وه .
با هه‌وره‌کان ڕاده‌ژه‌نێ و ناشزانێ
شته‌کان ئاوێته‌ن یان چاوی غوربه‌ت خێله !
تۆم بۆچی بوو یه‌سنا
له‌م دونیا ناهه‌مواره‌دا تۆم بۆچی بوو
گه‌ر نیگات به‌ره‌و شینایی ژیانی نه‌ده‌بردم
گه‌ر بیانووه ساده‌کانت
به نیشتمانی فرمێسک ئاشنای نه‌ده‌کردم .
مه‌گه‌ر به سێحری په‌نجه‌کانی تۆ
شته‌کان بچنه‌وه جێگای خۆیان
مه‌گه‌ر به ته‌ماشای نێرگزییانه‌ت
ئاو ببێته‌وه به ئاو
خۆر بچێته‌وه مه‌داری خۆی .
به هه‌ناسه‌ی یه‌زدانیی تۆ نه‌بێت
با
با نییه .
گه‌ر ده‌ستی تۆی به‌سه‌ره‌وه نه‌بێت
به‌رد به پژمه‌ی هه‌ورێکی که‌م ته‌مه‌ن ده‌پووکێته‌وه .
له‌م ئێواره بێهووده‌یه‌دا
وڵات په‌نجه‌ره‌یه‌که بێ ئاسمان ،
شه‌قه‌ی باڵی جووتێ کۆتر په‌رپووتم ده‌کا .
ناتوانم نامه‌یه‌ک به ناونیشانی په‌نجه‌کانی تۆ بنێرم .
خۆزگه لێره ده‌بووی تا به‌هار بزانێ
جیهان هه‌نارێکه دڵته‌نگ
به زه‌رده‌خه‌نه‌ی تۆ ده‌مده‌کاته‌وه !
اشتراک در:
پست‌ها (Atom)
